Kościół pw. Wniebowzięcia NMP – malowidło z Ukrzyżowaniem
Malowidło ścienne na narożniku południowej ściany krużganka (sfazowanie półfilara nawy głównej), w pierwszym przęśle od wschodu, w pobliżu wejścia do nawy głównej, koniec XIV wieku
202 x 130 cm, tempera na tynku z drobnoziarnistego wypełniacza, bez pobiały
ZABYTEK
Choć malowidło jest widoczne tylko w ogólnym zarysie, na skutek silnego przetarcia powierzchni, czytelne są dwie kolejne warstwy chronologiczne, rozpoznawalne także w fotografii w bliskiej podczerwieni (stąd pewna niezborność zdwojonych konturów, np. w partii krzyża czy głów). Warstwę młodszą można datować na koniec XIV wieku, na co wskazuje typologia (wizerunek Ukrzyżowanego) oraz ogólne cechy stylu – sylwety, układy draperii. Szczegóły są niestety czytelne bardzo słabo, modelunek malarski nie zachował się. Jak się wydaje, kompozycja ta została położona dokładnie w obrębie starszej, z tym że zmieniono gesty i układy głów postaci.
Kompozycja ukazuje Ukrzyżowanie w typie liturgicznym. Maria i św. Jan Ewangelista występują jako cisi świadkowie misterium Męki – Matka Boża w skupionej adoracji, św. Jan – ostentacyjnie wskazujący jedną dłonią na Zbawiciela, a drugą prezentujący księgę. U dołu, po prawej stronie, widoczna jest pomniejszona postać adoranta w pozie genuflexio (w warstwie wcześniejszej widoczny jest nimb, w warstwie młodszej – kontury twarzy, uniesionej ku Chrystusowi). W redakcji ikonograficznej zwraca uwagę silne przesycenie treściami eucharystycznymi. Trzej aniołowie unoszą kielichy mszalne, do których krew spływa z ran na dłoniach i w boku Zbawiciela, czwarty anioł mógł nieść kadzielnicę, dodając scenie charakteru eucharystycznego misterium. Zwraca uwagę wyeksponowanie postaci anioła, zbierającego krew z rany w boku - jest on widoczny w całej postaci. To ujęcie mogło się łączyć z kultem Pięciu Ran, obecnym w duchowości franciszkańskiej – jak się wydaje, eucharystyczna „aktualizacja” malowidła to zabieg wtórny.
HISTORIA
Obraz został wprowadzony na ścianę krużganka najpewniej po przebudowie kościoła w połowie XIV w., wskutek której południowe skrzydło klasztoru włączono do korpusu nawowego jako nawę północną. W niewiadomym okresie malowidło zostało zatynkowane; odkryto je w 1971 roku i poddano pracom konserwatorskim.
M. J. Raczkowscy
*
Fot. VIS, IR, J. Raczkowski