Kościół pw. św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty – konsola z Mojżeszem
Konsola z Mojżeszem, wapień marglisty, ok. 1390 r.
90 x 66 cm.
ZABYTEK
Wysokiej klasy artystycznej konsola z Mojżeszem od pocz. XX wieku do 1945 r. stanowiła podstawę pod zaginioną rzeźbę Pięknej Madonny Toruńskiej (czołową reprezentantkę "stylu Pięnych Madonn"): oba dzieła połączył Bernhard Schmid, posiłkując się opisem w wizytacjach kanonika J. Strzesza: "Statua Virginis Beatissimae, cui altare dicatum, plantis pedum capiti Moysis mediotenus eminentis, insistit". W l. 20. XX w. Madonna na konsoli umieszczona była przy północnej ścianie prezbiterium. Strzesz opisywał całą kompozycję na obecnym miejscu - u dołu miała się znajdować snycerska kompozycja Drzewa Jessego, a po bokach Madonny - figury o królewskim wyglądzie.
Obie rzeźby, wykonane z wapienia, reprezentują z całą pewnością styl piękny ok. 1400 w redakcji czeskiej i można w nich widzieć importy z Pragi.
Jeśli przyjąć, że opis Strzesza mówi faktycznie o Pięknej Madonnie, wówczas byłby to jedyny znany przypadek ustawienia tego typu rzeźby dewocyjnej na monumentalnej (niemal tej samej wysokości) konsoli z przedstawieniem figuralnym (żadna z Pięknych Madonn czeskich nie była pomyślana jako element stałej koncepcji architektonicznej). W tym zestawieniu, treści ideowe Pięknej Madonny - Królowej Niebios, Nowej Ewy i Współodkupicielki, uzupełniał przekaz teologiczny nt. Eklezji zbudowanej na Starym Prawie, a krzew gorejący, z którego wyrasta postać Mojżesza, był aluzją do dogmatu o Dziewiczym Macierzyństwie.
Pierwotne miejsce Pięknej Madonny na konsoli z Mojżeszem (jeśli przyjąć integralność tej kompozycji ) nie jest znane. Istnieje hipoteza o jej pochodzeniu z ołtarza lektoryjnego u toruńskich franciszkanów, choć bardziej prawdopodobny jest związek tych rzeźb z kościołem farnym, do którego na przełomie XIV i XV wieku sprowadzono kilka innych figur kamiennych z Pragi, wykonanych w podobnym stylu, a może - w tym samym warsztacie. Miejsce Madonny i konsoli w kościele św. Jana do czasów Strzesza nie ma jednak żadnego poświadczenia źródłowego; nie wiadomo też, kiedy opisana przez kanonika kompozycja została rozebrana (w 1895 r. Piękna Madonna stała na w ołtarzu Franciszka Ksawerego, przy wschodniej ścianie nawy poludniowej).
Monika Jakubek-Raczkowska
*
Fot. Juliusz Raczkowski
______________________________________________________
Figura jest przedmiotem badań w realizowanym aktualnie projekcie naukowym (materiałoznawczym) Muzeum Zamkowego w Malborku:
Styl piękny w redakcji czeskiej w Prusach - rzeźba kamienna z lat 1380-1400.