Kościół pw. Wniebowzięcia NMP w Toruniu – ambona
1605/ok. 1620?
Drewno dębowe, przed montażem dekoracji zabezpieczone bejcą, całość już po zamontowaniu snycerskich dekoracji pierwotnie lub wtórnie pokryta cienko jasnobrązową monochromią.
ZABYTEK
Ambona przyfilarowa, nadwieszona, o kompozycji architektonicznej, bogato dekorowanym korpusie i parapecie schodów oraz baldachimie. Korpus na rzucie sześcioboku, z czterema ściankami, jednym bokiem przylegający do filara, przy ostatnim schody, trójstrefowy, złożony ze strefy cokołowej, strefy środkowej i gzymsu. W narożach pierwotnie wolutowe cokoły dekorowane maskami (z których zachowany jeden), na których pełnoplastyczne rzeźby Ewangelistów. Baldachim na rzucie sześcioboku, rozbudowany, dwustrefowy, z ażurowym zwieńczeniem. W strefie dolnej, prawdopodobnie nieco późniejszej, gzyms w formie ćwierćwałka dekorowanego organicznym ornamentem roślinnym. Strefa górna o mniejszej rozpiętości, w formie belkowania złożonego z architrawu, gładkiego fryzu i gzymsu z drobnym zębnikiem i wydatną simą, z fryzem i gzymsem. Baldachim zwieńczony rzeźbą Chrystusa.
HISTORIA
Według inskrypcji na korpusie ambony jej budowę ukończono w 1605 r. Dolna część baldachimu może być nieco późniejsza, za czym przemawia forma ornamentu. W 1724 r. odnotowano znajdujące się przy ambonie malarskie przedstawienia św. Piotra i św. Pawła. Zapewne znajdowały się one na filarze, w miejscu, gdzie obecnie widnieją ornamentalne malowidła ścienne. Obrazy te znajdują się obecnie w Muzeum Diecezjalnym w Toruniu.
Twórca ambony pozostaje nieznany. Badacze wskazują na podobieństwa łączące ambonę z prospektem organowym w kościele Mariackim. Niektórzy sugerują wręcz, że ambonę wykonał warsztat współpracujący z twórcą tego prospektu, Johannem Helwigiem. Renata Sulewska uważała, że ten sam snycerz wykonał również dekorację rzeźbiarską ambony w kościele pw. św. Jana Chrzciciela w Lubawie, a także wskazała na szereg dzieł, które łączą z amboną podobieństwa formalne: prospekty organowe z kościoła benedyktynek w Chełmnie oraz z kościołów św. Jakuba i Mariackiego w Toruniu, nastawę ołtarza pw. Zaśnięcia NMP z fary staromiejskiej w Toruniu, ołtarz główny w kościele św. Mikołaja w Chełmży, ołtarz główny w kościele pw. Wszystkich Świętych i św. Hieronima w Raciążku, ołtarz główny w kościele pw. św. Jadwigi w Nieszawie, a ponadto ołtarze w Sędziejowicach i Bodzanowie.
Franciszek Skibiński
*
Fot. Juliusz Raczkowski.